Çalışanların motivasyonunu ve şirkete olan bağlılıklarını artırmanın etkili bir yolu, haklarına ve sorumluluklarına tam anlamıyla saygı göstermektir. İşçilerin gerektiğinde sorun yaşamadan izin alabilmeleri, görevlerini daha titizlikle ve istekle yerine getirmelerini sağlar. Mazeret izni, işçilerin yasal haklarından biri olarak kabul edilir ve 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu yazıda, çalışanların kendileri veya yakınları için kullanabileceği mazeret izni hakkındaki ayrıntıları iş akdine bağlı olarak ele aldık.
Mazeret İzni Nedir?
Mazeret izni, çalışanlara iş hayatıyla bağlantılı olmayan acil durumlar için verilen bir haktır. Bu izin, personelin kişisel hayatındaki acil durumlar nedeniyle işine belirli bir süre ara vermesine imkan tanır. Türkiye’de iş hukukuna 6645 sayılı torba yasa ile dahil edilmiştir ve 4857 sayılı İş Kanunu’na eklenen “Mazeret İzni” başlıklı bölüm, bu hakkın ayrıntılarını içermektedir. Bu maddeye göre, çalışanlar, kendilerini veya yakınlarını ilgilendiren kişisel durumlar için farklı sürelerde bu izni kullanabilirler.
Hangi Durumlarda Mazeret İzni Kullanılır?
İş Kanunu’ndaki “Yönetmelikler” bölümünün “Ek Madde 2” kısmı, mazeret iznine dair önemli ayrıntıları içerir. Bu madde, işçilere evlenmeleri, evlat edinmeleri, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeşlerinin, çocuklarının ölümü durumlarında üç gün, eşlerinin doğum yapması durumunda ise beş gün ücretli izin verilmesini öngörür. Bu nedenlerle çalışanlar, bu tür kişisel olaylar yaşadıklarında izin kullanabilirler.
Ayrıca, özel sektörde mazeret izni, engelli veya kronik hastalığı olan çocuğu bulunan çalışanlar için de geçerlidir. İş Kanunu’nun mazeret izni bölümünde, en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğun tedavisi için, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılmak kaydıyla, bir yıl içinde toplamda veya parça parça on güne kadar ücretli izin verilmesini düzenler.
Acil Durumlarda Kullanılabilen Mazeret İzni Nasıl Alınır?
Çalışanlar, iş akdine bağlı olarak mazeret izni talebinde bulunmak istediklerinde işverene yazılı veya sözlü bildirimde bulunmalıdır. Örneğin, düğün mazeret izni talep eden bir personel, bu isteğini bir dilekçe ile işverene ileterek yasal haklarından faydalanabilir. İşveren, çalışanın talebini inceledikten sonra yasal olarak belirtilen süreler içinde evlilik mazeret iznini vermelidir. Personeller, izin taleplerinin nedenini dürüst ve açık bir şekilde belirtmelidirler. Ayrıca, hastalık veya engelli bir çocuğunun olduğu gibi durumlarda, sağlık raporu gibi belgeleri sunmak da gerekebilir. Bu belgeler, talebin meşru ve gerekliliğini desteklemek için kullanılır ve işverenin izin talebini onaylamasına yardımcı olur.
Nedenlerine Göre Mazeret İzni Kaç Gün Alınabilir?
Mazeret izni, farklı nedenlere göre değişen sürelere sahiptir. İşte bu nedenlere göre mazeret izni süreleri:
- Eş, çocuk, anne, baba veya kardeşin (birinci derece yakınlar) vefatı durumunda: 3 gün.
- Evlat edinme durumu: 3 gün.
- Eşin doğum yapması durumunda: 5 gün.
Ayrıca, en az %70 engelli veya süreğen hastalığı olan çocukların ebeveynlerine, bir yıl içinde toplamda 10 güne kadar izin hakkı tanınır. Bu izin hakkını kullanacak ebeveynlerden biri, 10 günlük izni toplu veya bölümler halinde kullanabilir. Evlat edinen çalışanlar, çocuğun aileye teslimini takip eden 8 hafta boyunca analık izni hakkına sahiptirler. Ancak bu hakkı kullanmayan anne veya baba, 3 güne kadar mazeret izninden faydalanabilirler.
Mazeret İzni Ücretli midir?
Çalışanlara işle ilgili olmayan mazeret izni, maaş ödemesini etkilemeyen bir hak olarak kabul edilir. Ücretli izin kapsamında olan bu hak, personelin maddi kayıplara uğramadan yasal bir imkândan faydalanmasını sağlar. Ayrıca, bu izinde geçen süre, çalışma süresine dâhil edilir.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), iki günden uzun süreli raporlar ve evlat edinme izinleri gibi durumlarda çalışanların ücretini karşılar. Ancak bu ödeme, çalışanın hesabına maaş olarak yansıtılmaz. Yani çalışan, bu izin süresince maaşını almayabilir, ancak SGK tarafından sağlanan bir tür destek ödemesi alabilir. Bu sayede çalışanlar, kişisel nedenlerle izin alırken finansal olarak olumsuz etkilenmezler.
Mazeret İzni Zorunlu mu?
4857 sayılı İş Kanunu, mazeret iznini çalışanlar için mecburi kılmıştır. İşverenler, kanunda belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda çalışanlarına bu izni vermek zorundadır. Bu hak, farklı iş kanunlarına tabi olan çalışanlar için geçerlidir. Örneğin, 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi çalışanlar, evlilik ve doğum gibi nedenlerle mazeret izninden faydalanabilirler.
Ancak mazeret izni kullanan çalışanların yıllık izin süreleri üzerinde herhangi bir değişiklik olmadığını belirtmek önemlidir. Mazeret izni, yıllık izinlerle ayrı bir hak olarak kabul edilir ve yıllık izin sürelerini etkilemez. Bu sayede çalışanlar, kişisel nedenlerle izin aldıklarında yıllık izin haklarına herhangi bir zarar gelmez.
Mazeret İzni Verilmezse Ne Olur?
Mazeret izni kullanma hakkı, yasalarla düzenlenmiştir ve işveren, yasal olarak talep edilen izinleri onaylamadığı takdirde hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir. Ancak işverenin bu izni vermek zorunda olmadığı durumlar da mevcuttur. Örneğin, çocuğun evlenmesi için mazeret izni alma hakkıyla ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle, çalışanlar bu tür durumlarda izin talep etmek istediklerinde, işverenin izin vermesine bağlıdırlar. Yasalar, belirli mazeretler için izin hakkını güvence altına alsa da her tür kişisel durum için mazeret izni talebinin yasal bir dayanağı olmayabilir.
Deltam ASM İnsan Kaynakları ve Danışmanlık olarak her hakkınızı savunuyor, sizi hiçbir şekilde mağdur etmiyoruz.
